Đột biến tạo giống lúa mới ở Việt Nam: 30 giống mới, tăng 1,1 triệu tấn thóc mỗi năm
Kể từ năm 2000, các cơ sở nghiên cứu Việt Nam, trong đó có Viện Di truyền nông nghiệp, Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm, Viện Khoa học Kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam, tham gia các dự án trong khuôn khổ Hiệp định RCA đã làm ra 30 giống lúa đột biến.
Từ năm 2000 đến năm 2019, 30 giống lúa đột biến đã được gieo trồng trên 2.234.530 ha trên khắp đất nước, góp phần tăng 1,1 triệu tấn thóc, tương đương với 480 triệu USD và tác động đến thu nhập của gần 1,7 triệu nông dân.
Các giống lúa đột biến có nhiều ưu điểm trong các đặc tính quan trọng như chịu hạn, chịu mặn, kháng sâu bệnh, sản lượng cao, ví dụ đã chứng minh được các giống lúa đột biến làm tăng sản lượng 8% so với giống thông thường. Một trong số các giống lúa đột biến tiêu biểu là VND99-3 được phát triển từ nguồn đột biến phóng xạ của giống Nàng Hương đặc sản của các tỉnh phía Nam, được công nhận chính thức năm 2006 có thời gian sinh trưởng khoảng 100 ngày. Theo Viện Khoa học Kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam, giống lúa này đẻ nhánh khá, bông lớn và nhiều hạt, năng suất phổ biến 5 đến 7 tấn/ha ở vùng Đông Nam bộ và 6 đến 9 tấn/ha ở các tỉnh Tây Nguyên. Giống có phẩm chất khá, cơm mềm và phù hợp khẩu vị số đông người tiêu dùng.
Dẫu hiện tại phần lớn sản lượng lúa đều từ các giống truyền thống nhưng trong tương lai, sự đóng góp của các giống lúa đột biến sẽ gia tăng nhiều hơn, khi nhận thức về tiềm năng cải thiện vụ mùa sâu sắc hơn. Các chuyên gia đánh giá độc lập cho rằng hiện tại, ở Việt Nam, vẫn còn thiếu sự hỗ trợ và đầu tư về các hoạt động nghiên cứu, quảng bá và về các giống đột biến. Không như nhiều quốc gia khác, Việt Nam chưa có một chương trình riêng ở tầm quốc gia về đột biến giống lúa để tạo điều kiện cho nhiều cơ sở nghiên cứu tham gia. Hiện tại, các nơi này vẫn tiến hành những chương trình của riêng mình, do đó dẫn đến tình trạng thiếu kinh phí đầu tư cho thật đầy đủ các giống lúa đột biến được tạo ra và khiến việc thương mại hóa, cung cấp các giống lúa này còn hạn chế. Trường hợp trở thành một trong năm giống lúa chủ lực trong chương trình xuất khẩu gạo của Việt Nam của giống VND 95-20, giống lúa từ đột biến phóng xạ gamma Co60 (chọn lọc từ giống IR64 của Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế IRRI và chọn lọc phả hệ), có khả năng kháng rầy nâu, ít nhiễm bệnh đạo ôn, ít nhiễm bệnh vàng lá, đốm chịu phèn, mặn, năng suất có thể đạt 9 tấn/ha, còn quá hiếm hoi.
Thông qua các dự án RCA, các nhà khoa học trẻ Việt Nam đã nắm được nhiều kỹ thuật chiếu xạ mới, các kỹ thuật chọn lọc giống mới và đổi mới các phương pháp thử nghiệm, đánh giá, qua đó tạo ra được nhiều giống mới có chất lượng.
|